Dã tràng xe cát

Theo thứ trưởng Bùi Cách Tuyến, mục đích của đoàn nhằm xác định hai vấn đề chính: Phương án mà phía tư vấn Tổ chức Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) đề xuất đổ bùn ra biển với những kết quả khoa học dự báo có khả thi không? Cần có những kết quả nghiên cứu hóa lý của bùn tại cảng Lạch Huyện có tác động môi trường thế nào nếu đổ ra biển hoặc đổ lên bờ?

Trước khi khảo sát, Hội đồng khoa học liên bộ được JICA cung cấp một mô hình khoa học đổ bùn ra biển với tính toán về diện tích đổ bùn, phạm vi ảnh hưởng môi trường đến các khu vực xung quanh.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng thị sát và kiểm tra việc xây dựng cảng Lạch Huyện ngày 26/7

TS Trần Đình Lân, Phó viện trưởng Viện TN-MT biển (Viện KH-CN Việt Nam), thành viên đoàn khảo sát, cho rằng mô hình của phía JICA đưa ra chưa thuyết phục, đặc biệt về yếu tố quản lý chất thải bùn. “Trong bất kỳ phương án nào đổ thải, cần xem xét trực tiếp chất thải đó có những đặc tính hóa, lý thế nào. Việc quản lý đổ thải trên bờ rất khó đánh giá tác động môi trường ngắn hạn cũng như lâu dài. Đằng này phía JICA thiết kế một mô hình đổ bùn ra biển mà chưa có những khảo sát kỹ càng, kết quả phân tích mẫu thải, địa hình nơi đổ thải, chế độ hải lưu… là không ổn”, TS Lân đánh giá.

Nhiều nhà khoa học của Cục Thẩm định và Đánh giá tác động môi trường (Bộ TN-MT) cho rằng có nhiều lý do để việc đổ bùn ra biển là khó có thể chấp nhận. Thứ nhất, chất thải dưới biển có những kết cấu phức tạp có nguy cơ ô nhiễm môi trường cao. Như vậy, phạm vi ảnh hưởng đến các vùng biển du lịch với hệ sinh thái đa dạng như Cát Hải, Cát Bà, Đồ Sơn sẽ chịu thiệt hại nặng nề. Thứ hai, nếu bùn đổ thải không kiểm soát được diện tích để tái phát tán sẽ quay ngược lại vùng nạo vét tại cảng Lạch Huyện là “dã tràng xe cát”.

“Yếu tố kinh tế mà phía JICA đưa ra là đổ bùn ra biển cách cảng Lạch Huyện 16km về phía Nam Cát Bà có thể tiết kiệm được chi phí là không khả thi. Nếu tính toán việc bùn quay trở lại rồi lại nạo vét, rồi chi phí khắc phục sự cố môi trường xảy ra thì lợi một nhưng hại mười”, một thành viên đoàn khảo sát, nhận định.

Phương án đổ ở đất liền là tối ưu?

Phương án đổ bùn tại KCN Nam Đình Vũ được UBND TP.Hải Phòng và giới khoa học đánh giá là có nhiều điểm tối ưu hơn vì đã có sẵn dự án làm đê biển. Khu vực này đã được phê duyệt dự án đầu tư tuyến đê biển Nam Đình Vũ với tổng chiều dài khoảng 14,9km và tổng mức đầu tư hơn 998 tỷ đồng từ ngân sách nhà nước.

Theo TS Trần Đình Lân, phương án đổ bùn vào KCN Nam Đình Vũ hay nơi nào khác trên đất liền cũng đều tốt hơn đổ ra biển. “Nhìn vào tất cả các khía cạnh khoa học và kinh tế, nếu đổ bùn vào Nam Đình Vũ thì việc quản lý chất thải, đổ thải, tác động môi trường đã hơn hẳn phương án đổ bùn ra biển. Theo tôi, thượng sách là đổ bùn hoàn toàn vào đất liền; trung sách là phương án đổ bùn một nửa bùn ra biển và một nửa đất liền; còn hạ sách mới đổ hoàn toàn ra biển”, TS Lân khẳng định. Cái khó chính là nguồn vốn để có thể tiếp tục triển khai dự án. Nếu đổ bùn ra biển có tiết kiệm được tiền nhưng chưa có những đánh giá chính xác về môi trường khiến chủ đầu tư e ngại. Hiện BQL dự án đang mong chờ Hội đồng khoa học và thẩm định có những khuyến nghị chính xác nhất để có thể kiến nghị triển khai dự án theo hướng nào.

Ông Nakaro, trưởng nhóm nghiên cứu JICA về dự án xây dựng cảng Lạch Huyện, cho rằng việc JICA xây dựng mô hình khoa học thực nghiệm về phương án đổ bùn ra biển sẽ chỉ ảnh hưởng đến phạm vi bán kính 10km chứ không xa hơn. Nhiều nhà khoa học cho rằng JICA chưa tính toán đến chế độ hải lưu tại khu vực đổ sẽ khiến tác động môi trường không thể lường trước và “khắc phục hậu quả sẽ tốn kém hơn gấp ngàn lần”.

Sau khi đi thị sát, thứ trưởng Bùi Cách Tuyến cho biết Bộ TN-MT sẽ có những đánh giá môi trường sớm nhất để trình Chính phủ lựa chọn phương án nạo vét cảng Lạch Huyện để đảm bảo tiến độ thi công.